Zingeving en kernovertuigingen
 
In onze huidige westerse maatschappij is zingeving de afgelopen decennia steeds verder naar de rand van het maatschappelijke speelveld gedrukt.
 Het individualistisch denken bepaalt steeds meer de invulling van de maatschappij, maar het is niet zo dat we met z’n allen gelukkiger aan het worden zijn.
Sterker nog, we lijken minder tevreden te worden. Hoe meer de nadruk ligt op persoonlijk succes en gewin, hoe meer op sociale media alleen de succesplaatjes worden gedeeld, des te sterker we het idee en gevoel krijgen dat we zelf niet zo super succesvol zijn. Er ligt een gapend gat tussen onze collectieve verwachtingen en de realiteit.
 
Verwachtingen

Honderd jaar geleden waren de verwachtingen een stuk lager gespannen, vooral ook door de vaste sociale structuren en het gebrek aan ontwikkelingsmogelijkheden. Een ogenschijnlijk voordeel hiervan was dat de meeste mensen zich nooit echt de vraag hoefden te stellen wat ze zelf zouden willen. Tegenwoordig lijken de ontwikkelingsmogelijkheden onbeperkt en het doel om steeds succesvoller te worden lonkt veelbelovend.
De vraag is alleen wat ‘succesvol zijn’ eigenlijk werkelijk is voor mensen?
 
Voldoening

In onze praktijk komen al jaren mensen met burnout klachten. Bij deze mensen is er eigenlijk altijd ook sprake van een zingevingscrisis. Ze lopen vast in wat ze al jaren deden en waaruit ze voldoening haalden. Nu dit niet meer lukt worden ze overvallen door nare gevoelens zoals nutteloosheid, mislukking, twijfel aan zich zelf, onmacht en onzekerheid. Bij verder doorvragen blijkt dat er verschillende typen van voldoening lijken te zijn. Sommige mensen halen voldoening uit materiele zaken zoals geld, spullen, een mooi huis etc., andere mensen halen voldoening uit sociale contacten, verbinding met anderen, het delen van liefde met anderen. En dan zijn er mensen die voldoening halen uit een streven naar het ervaren van verbondenheid met alles wat is, in spirituele of godsdienstige ervaringen.
Op zich is hier niets mis mee. Het blijkt alleen dat mensen met burnout zich te sterk inzetten om deze doelen te verwezenlijken. De balans tussen inspannen en ontspannen bijtanken is zoek geraakt.
De vraag is vervolgens waarom de balans zoek geraakt is. Tijdens de behandeling komen we er dan achter dat zowel de definiëring van wat succes is, als de drijvende factoren achter de disbalans, gevonden kunnen worden in dieperliggende overtuigingen die iemand heeft. Dit worden schema’s of kernovertuigingen genoemd.
 
Onze diepste overtuigingen

Kernovertuigingen ontstaan in de kindertijd, nog voordat onze cognitieve vaardigheden ons in staat stellen om informatie diepgaand te analyseren. Deze kernovertuigingen worden in het onderbewuste deel van ons brein opgeslagen.
Bekende kernovertuigingen zijn bijvoorbeeld, ‘een goede vader werkt altijd hard op de zaak en is weinig thuis’, ‘hulp vragen is een teken van zwakte, dus je vraagt geen hulp en doet alles zelf’, ‘emoties toon je niet’, ‘conflicten ga je uit de weg om de lieve vrede te bewaren’, ‘je volgt wat anderen je vertellen, of wat je hoofd je vertelt, maar zeker niet wat je hart je vertelt’.
Iedereen krijgt naast positieve kernovertuigingen ook dit soort ‘onhandige’ kernovertuigingen mee uit de vroege jeugd. Als deze kernovertuigingen later niet bijgesteld worden dan kan dit problemen geven. De vraag is nu: Waarom worden deze kernovertuigingen later vaak niet bijgesteld?
De positieve kernovertuigingen zijn gelinkt aan ervaringen met een positieve emotionele lading. De negatieve kernovertuigingen zijn juist gelinkt aan ervaringen met een negatieve emotionele lading.

Werken aan jezelf

Als je gaat werken aan een negatieve kernovertuiging wordt je ook weer geconfronteerd met de samenhangende nare emotionele lading. In onze maatschappij leren we overwegend om weg te bewegen van emotionele pijn. Veel mensen gaan deze confrontatie met zichzelf liever niet aan, maar gaan hun best doen om of te voldoen aan de onhandige kernovertuiging, bijvoorbeeld door net als hun vader ook keihard te gaan werken in de zaak en weinig thuis te zijn.
Of ze gaan hun best doen om te bewijzen dat zij anders zijn dan de kernovertuiging, bijvoorbeeld door zo min mogelijk verdriet te tonen, want dat is een teken van zwakte, of door zo min mogelijk hulp te vragen, want dat betekent dat je een loser bent.
Beide tactieken vormen een recept voor problemen. Na verloop van tijd kan de fysieke en emotionele belasting leiden tot burnout.
Bij de behandeling van burnout blijkt het belangrijk om ook op het niveau van deze kernovertuigingen te werken, anders lap je iemand op en gaat deze persoon voordat deze er zelf erg in heeft weer min of meer het zelfde doen als altijd, wat vaak tot volgende burnout problemen leidt.

Verdragen van gevoelens en zingeving

Bij het werken aan de kernovertuigingen hoort ook het verwerken en leren verdragen van de samenhangende negatieve emoties. Daarnaast zijn nieuwe kernovertuigingen nodig om een gezondere koers te kunnen varen. En juist hierbij komt het zingevingsperspectief om de hoek kijken. Hoe meer iemand in staat is om het zingevingsperspectief zodanig te veranderen dat dit ook ruimte geeft voor ontspanning, reflectie en tevredenheid, hoe groter de kans is dat iemand een vervuld leven ervaart en hoe kleiner de kans op een volgende burnout wordt. 
Recent onderzoek geeft aan dat een overgrote meerderheid van de mensen met psychische problemen binnen de Geestelijke Gezondheids Zorg ook zingevingsproblemen ervaren. Het lijkt dat mensen met een zingeving oriëntatie die niet is gebaseerd op negatieve kernovertuigingen zelf minder bevattelijk zijn voor psychische problemen.
In het huidige tijdsgewricht met een toenemende psychische ziektelast geeft bovenstaande aan dat het tijd wordt dat zingeving meer in het middelpunt van de maatschappelijke aandacht komt.

Tijd maken om te voelen

Om zingeving een plaats in je leven te geven moet je tijd maken. De tijd maken om stil te staan bij je leven. Het gaat er om dat je kijkt naar datgene waar je op dit moment vooral mee bezig bent. Waar steek je veel tijd in? En dan komt de vraag wat die inspanningen je opleveren en wat ze je kosten. Wat zegt dit over jou? En wat zou er gebeuren als je zou stoppen, wat zou dat over jou zeggen?
Je kunt ook kijken naar wat in jouw gezin van herkomst de waarden en normen zijn, en welk gedrag daar bij hoort. Op grond hiervan kan je ook jouw eigen diepste overtuigingen helder krijgen.
Een volgende stap is oefenen om de emotionele lading die hiermee verbonden is te leren voelen en verdragen. Dit geeft meer ruimte om je kernovertuigingen te veranderen. Vanuit deze innerlijke ruimte kan je aan de hand van de vraag ‘waar wordt ik intrinsiek blij van, wat maakt mijn leven waardevol’ definiëren wat voor jou een zinvol leven is.
De inhoud van jouw (vernieuwde) kernovertuigingen en de manier waarop je deze leeft is leidend voor de manier waarop je zingeving ervaart in jouw leven.

Anderen begeleiden bij zingevingsvragen

Onze cursussen zijn gericht op het leren begeleiden van mensen bij zingevingsvragen. Hierbij ontdekken mensen welke negatieve kernovertuigingen belemmerend werken, hoe ze de bijkomende emotionele lading en pijn op een gezonde manier kunnen voelen en leren te verdragen. Vanuit de ruimte die dit geeft ontstaan nieuwe kernovertuigingen die tot een zinvoller bestaan leiden.

Wil je meer weten over onze zielscoaching cursussen?  Klik dan hier.